Khan's Workshop

Hakkında:
Umay Ana Türk Mitolojisinde Dişi Ruh ve Koruyucu Tanrıça

Umay Ana, Türk mitolojisinde doğurganlık, annelik ve çocuklarla ilişkilendirilen kutsal bir dişi ruh veya tanrıçadır. Hakkındaki en eski bilgiler Orhun Yazıtları'nda geçmektedir. Tonyukuk Yazıtı’nda Umay, kutsal Yer ve Su ruhlarıyla birlikte Göktürklere yardım eden bir varlık olarak sunulur; Kültigin Yazıtı’nda ise onun "kut" (yaşamsal talih) vererek Kültigin’e erkeklik adını kazandırdığı ifade edilir. Bu anlatılar, Umay'ın savaşta koruyucu olduğu kadar doğum ve annelikle de yakından ilgili olduğunu gösterir.

Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati't-Türk adlı eserinde, Umay’ın plasenta (doğumdan sonra çıkan son) ile özdeşleştirildiği ve ona tapıldığında erkek çocuk doğduğu anlatılır. Bu da Umay’ın doğum ve yaşam ruhuyla bağını pekiştirir.

Günümüzde Umay, kadınları ve çocukları koruyan bir ruh olarak Güney Sibirya ve Altay Türkleri arasında hâlâ canlı bir inanca sahiptir. İnançlara göre, Umay çocuğun ruhuyla beraber yaşar; onu terk ettiğinde çocuk hastalanır. Çocuğun uykuda gülmesi Umay’ın varlığına, ağlaması ise ayrılığına işaret eder. Bu durumlarda şaman (kam) çağrılarak Umay geri getirilir. Özellikle Sagay, Şor ve Beltir topluluklarında çocuğun ruhunun, üç yaşına kadar Umay tarafından temsil edildiğine inanılır.

Görselde görünen Umay biçimindeki saç iğneliği, 6–13. yüzyıllar arasında yapıldığı tahmin edilip, Kırgız Kağanlığı’na aittir. Eser, bugün Minusin şehrindeki M. Martyanov Müzesi'nde (Novosibirsk, Rusya) sergilenmektedir.